بیماری دریچه قلبی

در این بیماری، یک یا چند دریچه در قلب به درستی کار نمی‌کند. قلب چهار دریچه دارد که جریان خون را در جهت صحیح هدایت می‌کنند. گاهی یک یا چند دریچه به درستی باز و بسته نمی‌شود، که می‌تواند باعث اختلال در جریان خون از قلب به بدن شود.

درمان این بیماری به این بستگی دارد که کدام دریچه قلب آسیب دیده و شدت و نوع بیماری چقدر است. گاهی برای درمان نیاز به جراحی جهت ترمیم یا تعویض دریچه قلب است.

عوارض

بیماری دریچه قلب ممکن است تا چندین سال علائمی نداشته باشد، و علائم و نشانه‌های آن به طور کلی به شرح زیر است:

  • صدای اضافی در قلب (زمزمه قلبی) زمانی که پزشک با گوشی پزشکی به صدای قلب گوش می‌دهد
  • درد قفسه سینه
  • تورم شکم (اغلب همراه با نارسایی پیشرفته تریکوسپید)
  • خستگی
  • تنگی نفس، به ویژه در هنگام فعالیت یا دراز کشیدن
  • تورم مچ پا و خود پاها
  • سرگیجه
  • غش کردن
  • ضربان قلب نامنظم

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائمی دارید که ممکن است نشان‌دهنده بیماری دریچه قلب باشد، به پزشک مراجعه کنید. برای زمزمه قلبی، پزشک ممکن است به شما پیشنهاد کند که به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.

دلایل بیماری دریچه ای قلب

چهار دریچه قلب، دریچه‌ میترال، سه لتی، ریوی و آئورت، خون را در جهت مناسب هدایت می‌کنند. هر دریچه دارای فلپ‌هایی است که با هر ضربان قلب یک بار باز و بسته می‌شوند. اگر یک یا چند دریچه به درستی باز یا بسته نشوند، جریان خون از قلب به بدن مختل می‌شود.

بیماری دریچه قلب ممکن است از زمان تولد وجود داشته باشد (مادرزادی)، یا در بزرگسالان به دلایل و شرایط بسیاری مانند عفونت‌ها و سایر بیماری‌های قلبی رخ دهد.

مشکلات دریچه قلب عبارتند از:

  • نارسایی: فلپ‌های دریچه به درستی بسته نمی شوند که باعث برگشت خون به عقب در قلب می‌شود. این اتفاق معمولاً به دلیل برآمدگی فلپ‌های دریچه به سمت عقب (پرولاپس) رخ می‌دهد.
  • تنگی مجرا. فلپ‌های دریچه ضخیم یا سفت شده و حتی به هم جوش می‌خورند که باعث باریک شدن مجرای دریچه و کاهش جریان خون در دریچه می‌شود.
  • آترزیا. دریچه تشکیل نشده و یک پرده بافتی سخت جریان خون بین حفره‌های قلب را مسدود می‌کند.

عوامل خطر در بیماری دریچه ای قلب

چندین عامل می‌تواند خطر بیماری دریچه قلب را افزایش دهد؛ از آن جمله است:

  • سن بالا
  • سابقه برخی عفونت‌های خاص که می‌تواند بر قلب تاثیر بگذارد.
  • سابقه برخی انواع خاص بیماری یا حمله قلبی
  • فشار خون بالا، کسلترول بالا، دیابت و سایر عوامل خطر بیماری قلبی
  • مشکلات قلبی مادرزادی

پیامدها

بیماری دریچه قلب می‌تواند عوارض زیادی ایجاد کند، از جمله:

  • نارسایی قلبی
  • سکته
  • لخته شدن خون
  • اختلالات ضربان قلب
  • مرگ

تشخیص بیماری دریچه ای قلب

پزشک در معاینه فیزیکی، به زمزمه قلبی گوش می‌دهد که نشانه احتمالی وضعیت دریچه قلب است. همچنین ممکن است چندین آزمایش برای تشخیص بیماری تجویز شود که شامل موارد زیر است:

  • اکوکاردیوگرافی. امواج صوتی از یک دستگاه چوبدست مانند (مبدل) به قلب هدایت شده و تصاویر ویدئویی از قلب در حال حرکت تولید می‌کنند. این آزمایش ساختار قلب، دریچه‌ها و جریان خون در آن را ارزیابی نموده و به پزشک کمک می‌کند تا از نزدیک دریچه‌های قلب و عملکرد آنها را بررسی کند. ممکن است پزشک لازم بداند از اکوکاردیوگرافی سه‌بعدی استفاده کند. در نوع دیگری از اکوکاردیوگرام به نام اکوکاردیوگرام ترانس‌مری، یک مبدل کوچک متصل به انتهای یک لوله ظریف، از مسیر دهان به معده (مری) وارد می‌شود. این آزمایش نسبت به اکوکاردیوگرافی معمولی، به پزشک دید دقیق‌تری به دریچه‌های قلب می‌دهد.
  • الکتروکاردیوگرام (نوار قلب، ECG). تعدادی سیم (الکترود) به پدهای نصب شده روی پوست متصل می‌شوند تا تکانه‌های الکتریکی قلب را اندازه بگیرند. نوار قلب می‌تواند بزرگ شدن حفره‌های قلب، بیماری قلبی و ضربان غیرطبیعی قلب را تشخیص دهد.
  • اشعه ایکس قفسه سینه. عکسبرداری اشعه ایکس از قفسه سینه می‌تواند به پزشک در تشخیص بزرگ شدن قلب (علامت انواع خاصی از بیماری دریچه قلب) و تعیین وضعیت ریه‌ها کمک کند.
  • MRI قلب. این روش با استفاده از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از قلب، می‌تواند شدت بیماری را تعیین و اندازه و عملکرد حفره‌های پایین قلب را ارزیابی کند.
  • تست ورزش یا تست استرس. تست‌های ورزشی مختلف، میزان تحمل فعالیت بدنی و پاسخ قلب به فعالیت بدنی را بررسی می‌کنند. در افرادی که توانایی ورزش کردن ندارند، ممکن است داروهایی داده شود که اثر ورزش را بر قلب بازسازی می‌کنند.
  • کاتتریزاسیون قلبی. این آزمایش اغلب برای تشخیص بیماری دریچه قلب نیست، اما اگر آزمایشات دیگر قادر به تشخیص بیماری یا تعیین شدت آن نباشند، ممکن است به کار رود. در این روش، پزشک یک لوله نازک (کاتتر) را از طریق یک رگ خونی در بازو یا کشاله ران به شریان قلب هدایت کرده و از این طریق رنگ را به درون خون تزریق می‌کند تا شریان در عکس رادیوگرافی قابل مشاهده باشد. بدین شکل پزشک تصویر دقیقی از شریان‌های قلب و نحوه عملکرد قلب بدست آورده، و می‌تواند فشار داخل حفره‌های قلب را اندازه‌گیری کند.

درمان بیماری دریچه قلبی

درمان بیماری دریچه قلبی به عوارض، علائم، شدت عوارض و ثابت بودن یا رو به وخامت رفتن علائم بستگی دارد. یک دکتر متخصص بیماری قلبی (کاردیولوژیست) مسئولیت درمان را بر عهده خواهد گرفت. روند درمان می‌تواند شامل نظارت بر شرایط بیمار با معاینات دوره‌ای باشد. ممکن است از بیمار خواسته شود که:

  • تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کند.
  • برای درمان عوارض داروهایی مصرف کند.
  • در صورت ابتلا به نوع خاصی از ضربان نامنظم قلبی موسوم به فیبریلاسیون شریانی، برای کاهش خطر تشکیل لخته‌های خونی، از رقیق‌کننده‌های خون استفاده کند.

جراحی یا سایر روش‌ها

حتی در صورت نبود علائم، ممکن است در نهایت برای ترمیم یا تعویض دریچه قلب بیمار به جراحی نیاز باشد. در بیمارانی که برای بیماری قلبی دیگری نیاز به عمل جراحی دارند، پزشک ممکن است ترمیم یا تعویض دریچه را همزمان با جراحی اصلی انجام دهد.

جراحی دریچه قلب معمولاً از طریق یک برش در قفسه سینه انجام می‌شود. در روش جراحی کم‌تهاجمی، برش‌های کوچک‌تری نسبت به برش‌های جراحی قلب باز ایجاد می‌شود. در برخی از مراکز، پزشکان جراحی قلب را با کمک ربات انجام می‌دهند، روشی با حداقل تهاجم که در آن جراح از ابزارهای رباتیک برای انجام عمل استفاده می‌کند.

جراحی دریچه قلب شامل ترمیم یا تعویض دریچه است.

ترمیم دریچه

پزشک ممکن است برای حفظ دریچه قلب، ترمیم دریچه را توصیه کند که شامل یکی از روش‌های زیر است:

  • وصله کردن سوراخ‌های روی فلپ ها
  • جداسازی فلپ هایی که به هم چسبیده‌اند
  • تعویض رابط‌های پشتیبان دریچه
  • برداشتن بافت اضافی دریچه تا دریچه محکم بسته شود

جراحان اغلب حلقه اطراف دریچه (آنولوس) را با کاشت یک حلقه مصنوعی سفت یا تقویت می‌کنند. برخی روش‌های کمتر تهاجمی برای ترمیم دریچه‌ با استفاده از لوله‌های بلند و نازک (کاتتر)، می‌تواند شامل استفاده از گیره، دوشاخه یا سایر وسایل باشد.

تعویض دریچه قلب

اگر دریچه قابل ترمیم نباشد، جراح ممکن است دریچه آسیب‌دیده را برداشته و آن را با یک دریچه مکانیکی یا ساخته شده از بافت قلب گاو، خوک یا انسان (دریچه بیولوژیکی یا بافتی) جایگزین کند.

برای دریچه مکانیکی، بیمار باید برای جلوگیری از لخته‌شدن خون، تا آخر عمر از داروهای رقیق‌کننده استفاده کند. دریچه‌های بیولوژیک به مرور زمان خراب می‌شوند و معمولاً نیاز به تعویض دارند.

در یک روش با کمترین کم تهاجم، موسوم به تعویض دریچه آئورت ترانس کاتتر (TAVR)، پزشک برای جایگزینی دریچه آئورت آسیب‌دیده، یک لوله بلند و نازک (کاتتر) را از طریق شریان پا یا قفسه سینه به سمت دریچه قلب هدایت و یک دریچه جایگزین را از طریق این کاتتر به موقعیت صحیح منتقل می‌کند.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

بیمار برای نظارت بر وضعیت خود، باید به طور دوره ای با پزشک قرار ملاقات داشته باشد. همچنین برخی تغییرات در سبک زندگی می‌تواند مفید باشد، از جمله:

  • رژیم غذایی سالم. استفاده از انواع میوه‌ها و سبزیجات، لبنیات کم‌چرب یا بدون چربی، مرغ، ماهی و غلات کامل؛ پرهیز از چربی‌های اشباع شده، ترانس، نمک و شکر
  • حفظ وزن سالم. احتمال دارد پزشک برای بیماران دارای اضافه وزن یا مبتلا به چاقی، کاهش وزن را توصیه کند.
  • انجام فعالیت بدنی منظم. حدود ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی مانند پیاده روی سریع در برنامه روزانه مناسب است.
  • مدیریت استرس. فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن و تنفس عمیق، فعالیت فیزیکی، وقت گذراندن با خانواده و دوستان
  • پرهیز از دخانیات. برای ترک سیگار لازم است با پزشک در مورد منابع مفید مشورت شود. پیوستن به یک گروه پشتیبانی نیز می‌تواند مفید باشد.

زنان دچار بیماری دریچه قلب باید قبل از بارداری با پزشک خود مشورت کنند. پزشک می‌تواند داروهای مناسب را مشخص کرده و تصمیم بگیرد که آیا لازم است پیش از اقدام به بارداری درمانی برای دریچه قلب انجام شود.

به احتمال زیاد، لازم است بیمار در دوران بارداری تحت نظر دقیق پزشک باشد. برای بیماران با شرایط وخیم دریچه قلب، دکتر ممکن است به منظور کاهش خطر عوارض، بارداری را مجاز نداند.

سازگاری و پشتیبانی

برخی اقدامات می‌تواند به مقابله با عوارض بیماری دریچه قلب کمک کند:

  • مصرف داروها طبق تجویز پزشک
  • حمایت. داشتن حمایت خانواده و دوستان می‌تواند در سازگاری با شرایط کمک‌کننده باشد. احتمالا پزشک در مورد گروه‌های حمایتی مفید اطلاعاتی دارد.
  • فعالیت بدنی. فعالیت بدنی بسیار خوب است. پزشک ممکن است توصیه هایی در مورد نوع و شدت ورزش‌های مناسب داشته باشد.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

اگر گمان می‌کنید احتمال ابتلا به بیماری دریچه قلب وجود دارد، لازم است به پزشک مراجعه کنید. برای ملاقات با پزشک آمادگی داشته باشید:

  • آنچه می‌توانید انجام دهید:
    • از محدودیت‌های احتمالی آگاه باشید. در زمان تعیین وقت ملاقات بپرسید که آیا لازم است پیش از مراجعه کاری انجام دهید.
    • علائم را یادداشت کنید؛ حتی علائمی که به نظر می‌رسد ربطی به بیماری دریچه قلب ندارند.
    • اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله سابقه خانوادگی بیماری قلبی، و هر گونه فشار ناگهانی یا تغییرات اخیر در زندگی را یادداشت کنید.
    • فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی خود تهیه کنید.
    • در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود را همراه ببرید. همراه می‌تواند اطلاعات لازم و توصیه‌های پزشکی را به خاطر بسپارد.
    • برای بحث در مورد رژیم غذایی و عادات ورزشی خود آماده باشید. اگر مشکلات غذا یا فعالیت بدنی دارید، آماده باشید تا با پزشک خود در مورد چالش‌های احتمالی در شروع کار صحبت کنید.
    • سوالات خود را برای پرسیدن از دکتر یادداشت کنید. برخی پرسش‌های احتمالی می‌تواند به شرح زیر باشد:
      • دلیل احتمالی اصلی بروز علائم یا وضعیت من چیست؟
      • دلایل احتمالی دیگر بروز علائم یا وضعیت من چیست؟
      • به چه آزمایشاتی نیاز است؟
      • بهترین درمان چیست؟
      • آیا گزینه دیگری به جز درمان پیشنهادی وجود دارد؟
      • من مشکلات سلامت دیگری دارم. چگونه می‌توانم هر دو مشکل را با هم مدیریت کنم؟
      • چه محدودیت هایی را باید رعایت کنم؟
      • آیا لازم است به متخصص مراجعه کنم؟
      • در صورت نیاز به جراحی، کدام جراح را برای جراحی دریچه قلب پیشنهاد می‌کنید؟
      • آیا جایگزین ژنریک برای داروی تجویزشده وجود دارد؟
      • آیا بروشور یا اطلاعات دیگری برای مطالعه در دسترس است؟ وبسایتی را پیشنهاد می‌کنید؟
      • از پرسیدن سوالات دیگر دریغ نکنید.

از پزشک خود چه انتظاری دارید؟

پزشک نیز احتمالاً برخی سؤالات را از شما می‌پرسد، از جمله:

  • علائم از چه زمانی شروع شده است؟
  • آیا علائم مداوم بوده یا گاه به گاه است؟
  • شدت علائم چقدر است؟
  • چه چیزی به نظر علائم را بهبود می‌بخشد؟
  • چه چیزی به نظر علائم را بدتر می‌کند؟