بیماری قلبی مادرزادی

بیماری مادرزادی قلب یک یا چند مشکل در ساختار قلب است که از بدو تولد وجود دارد. مادرزادی به این معنی است که شما با این بیماری متولد شده اید. بیماری مادرزادی قلبی در بزرگسالان و کودکان می‌تواند جریان خون در قلب را بهم بریزد.

انواع مختلفی از نقایص مادرزادی قلب وجود دارد. برخی از انواع بیماری‌های مادرزادی قلب می‌تواند خفیف باشد، اما مشکلات پیچیده می‌تواند موجب عوارض مرگباری شود. با این حال، پیشرفت در تشخیص و درمان به بهبود زندگی و افزایش طول عمر افراد مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی کمک می‌کند.

افراد مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی نیاز به مراقبت پزشکی مادام العمر دارند که ممکن است شامل معاینات منظم (انتظار هوشیارانه)، دارو یا جراحی باشد. در مراجعه به پزشک حتما بپرسید که هر چند وقت یکبار به معاینه نیاز دارید.

گاهی علائم بیماری مادرزادی قلبی تا بزرگسالی مشخص نمی‌شود. علائم ممکن است سال‌ها پس از درمان نقص مادرزادی قلب بازگردد.

علائم شایع بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان عبارتند از:

• ریتم نامنظم قلب (آریتمی)
• رنگ کبود پوست، لب‌ها و ناخن‌ها (سیانوز)
• تنگی نفس
• احساس خستگی خیلی سریع با شروع فعالیت
• تورم بافت یا اندام‌های بدن (ادم)

در صورت بروز علائم نگران کننده ای مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس، به اورژانس مراجعه کنید. اگر علائم یا عوارض بیماری مادرزادی قلبی دارید یا در دوران کودکی برای نقص مادرزادی قلب تحت درمان قرار گرفته‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید.

محققان در مورد عامل اصلی بروز انواع بیماری‌های مادرزادی قلبی مطمئن نیستند، اگرچه برخی بیماری‌های مادرزادی قلبی از طریق خانواده (ارثی) منتقل می‌شوند.

برای درک بیماری مادرزادی قلب، دانستن نحوه عملکرد معمولی قلب کمک می‌کند.

• قلب به چند حفره تقسیم می‌شود؛ دو حفره فوقانی (دهلیز) و دو حفره پایینی (بطن).
• سمت راست قلب خون را از طریق رگ‌های خونی (شریان‌های ریوی) به ریه‌ها منتقل می‌کند.
• در ریه ها، خون اکسیژن گرفته و از طریق سیاهرگ‌های ریوی به سمت چپ قلب باز می‌گردد.
• سمت چپ قلب خون را از طریق آئورت به بقیه اعضای بدن پمپ می‌کند.

بیماری مادرزادی قلب می‌تواند بر هر یک از این بخش ها، از جمله شریان ها، دریچه ها، اتاقک‌ها و دیواره میانی (سپتوم) تأثیر بگذارد.

برخی از عوامل محیطی و ژنتیکی ممکن است در ایجاد بیماری مادرزادی قلبی نقش داشته باشند، از جمله:

• ژنتیک. به نظر می‌رسد بیماری قلبی مادرزادی در خانواده‌ها منتقل می‌شود (ارثی است)، و با بسیاری از سندرم‌های ژنتیکی مرتبط است. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب دارای نقایص مادرزادی قلبی هستند. آزمایش ژنتیک می‌تواند سندرم داون و برخی بیماری‌های ژنتیکی دیگر را در جنین پیش از تولد تشخیص دهد.
• سرخک آلمانی (سرخچه). ابتلا به سرخجه در دوران بارداری ممکن است بر نحوه رشد قلب جنین تأثیر بگذارد.
• دیابت. ابتلا به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ در دوران بارداری نیز ممکن است بر رشد قلب کودک تأثیر بگذارد، اگرچه دیابت بارداری به طور کلی خطر ابتلا به بیماری قلبی مادرزادی را افزایش نمی‌دهد.
• دارو. مصرف برخی داروها در دوران بارداری می‌تواند باعث بیماری قلبی مادرزادی و سایر نقایص مادرزادی شود. از جمله داروهای مرتبط با نقص قلبی، لیتیوم برای اختلال دوقطبی و ایزوترتینوئین (Claravis، Myorisan، و غیره) برای درمان آکنه است. همیشه در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید به پزشک خود بگویید.
• الکل. مصرف الکل در دوران بارداری با افزایش خطر نقص قلبی در جنین مرتبط است.
• سیگار کشیدن. سیگار کشیدن در دوران بارداری خطر نقص مادرزادی قلب را در نوزاد افزایش می‌دهد.

بیماری مادرزادی قلبی می‌تواند به سایر نگرانی‌های سلامتی در آینده کمک کند. عوارض ممکن است سال‌ها پس از درمان نقص مادرزادی قلب رخ دهد.

عوارض بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان عبارتند از:

• ضربان قلب نامنظم (آریتمی). سیگنال دهی معیوب قلب باعث می‌شود که قلب خیلی سریع، خیلی آهسته یا نامنظم بزند. در برخی افراد، آریتمی شدید درمان نشده می‌تواند باعث سکته مغزی یا ایست قلبی شود. وجود رد زخم (اسکار) در قلب به دلیل جراحی‌های قبلی می‌تواند به این عارضه کمک کند.
• عفونت قلبی (اندوکاردیت). ورود باکتری یا سایر میکروب‌ها به جریان خون و حرکت آنها به لایه داخلی قلب (اندوکارد)، موجب عفونتی می‌شود که در صورت درمان نشدن می‌تواند به دریچه‌های قلب آسیب برساند، آنها را از کار بیندازد یا باعث سکته شود. پزشک ممکن است برای بیمار در معرض خطر ابتلا به اندوکاردیت، مصرف آنتی بیوتیک را یک ساعت قبل از تمیزکردن دندان توصیه کند. معاینات منظم دندانپزشکی نیز اهمیت دارد؛ لثه و دندان سالم خطر ورود باکتری به جریان خون را کاهش می‌دهد.
• سکته. نقص مادرزادی قلب می‌تواند به لخته خون اجازه دهد از قلب عبور کرده و به مغز برود، و در آنجا باعث کاهش یا انسداد جریان خون شود.
• فشار خون بالا در شریان‌های ریوی (فشار خون ریوی). در برخی از نقایص مادرزادی، قلب خون بیشتر به ریه‌ها می‌فرستد که باعث ایجاد فشار است. این فشار در نهایت باعث ضعف ماهیچه قلب و گاهی از کار افتادن آن می‌شود.
• نارسایی قلبی. نارسایی قلبی (نارسایی احتقانی قلب) به این معنی است که قلب نمی‌تواند خون کافی برای رفع نیازهای بدن پمپ کند.

زنان مبتلا به بیماری خفیف مادرزادی قلبی، می‌توانند بارداری موفقی داشته باشند، اما برای نقص مادرزادی پیچیده قلبی، ممکن است پزشک بارداری را ممنوع بداند.

قبل از بارداری، بیمار باید با پزشک در مورد خطرات و عوارض احتمالی صحبت کند تا برای مراقبت‌های ویژه احتمالی لازم در دوران بارداری، بحث و برنامه ریزی انجام شود.

برای تشخیص بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان، پزشک در روند معاینه فیزیکی، با گوشی پزشکی به صدای قلب گوش داده و سوالاتی در مورد علائم و سابقه پزشکی و خانوادگی می‌پرسد. برای بررسی سلامت قلب و سایر شرایطی که ممکن است علائم و نشانه‌های مشابهی ایجاد کنند، می‌توان آزمایش‌هایی انجام داد.

آزمایشات

آزمایش‌های تشخیص یا تأیید بیماری مادرزادی قلبی در بزرگسالان و کودکان عبارتند از:

• الکتروکاردیوگرام (ECG). این آزمایش بدون درد سیگنال‌های الکتریکی را در قلب ثبت می‌کند، می‌تواند نشان دهد که قلب چقدر سریع یا کند می‌زند و به شناسایی ضربان قلب نامنظم (آریتمی) کمک کند.
• اشعه ایکس قفسه سینه. رادیوگرافی قفسه سینه می‌تواند تغییرات در اندازه و شکل قلب و ریه‌ها را نشان دهد.
• پالس اکسیمتری. یک حسگر کوچک متصل به انگشت، می‌تواند میزان اکسیژن موجود در خون را تخمین بزند.
• اکوکاردیوگرافی. امواج صوتی (اولتراسوند) تصاویری از قلب در حال فعالیت ثبت می‌کند، و می‌تواند جریان خون را در قلب و دریچه‌های قلب نشان دهد. اکوکاردیوگرام را می‌توان در حین ورزش، روی دوچرخه یا تردمیل انجام داد.
• اکوکاردیوگرافی مری. در صورت نیاز به تصاویر دقیق‌تر از قلب، ممکن است اکوکاردیوگرام از طریق مری انجام شود. یک لوله انعطاف پذیر از گلو به پایین و به داخل لوله اتصال دهان به معده (مری) هدایت می‌شود.
• تست ورزش یا تست استرس. این آزمایش‌ها اغلب شامل تست ECG در زمان راه رفتن روی تردمیل یا دوچرخه‌سواری ثابت می‌شود. تست ورزش به نشان دادن واکنش قلب در زمان فعالیت بدنی کمک می‌کند.
• سی تی اسکن قلب و ام آر آی قلب. این آزمایشات تصاویری از قلب و قفسه سینه ثبت می‌کند. سی تی اسکن قلب (قلب) با کمک اشعه ایکس و MRI قلب با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی انجام می‌شود. در هر دو آزمایش، بیمار در حالی که روی میزی دراز کشیده، داخل یک دستگاه لوله مانند بلند می‌رود.
• کاتتریزاسیون قلبی. در این آزمایش برای بررسی جریان خون و فشار خون در قلب، پزشک به آرامی یک کاتتر را در یک رگ خونی، معمولاً از طریق کشاله ران با کمک تصویربرداری اشعه ایکس به قلب هدایت می‌شود. گاهی برای افزایش وضوح تصویربرداری، رنگ از طریق کاتتر به رگ‌های خونی تزریق می‌شود.

در دوران کودکی، بیماری مادرزادی قلب اغلب با موفقیت قابل درمان است، اما برخی از انواع بیماری‌های مادرزادی قلبی ممکن است در دوران کودکی به اندازه کافی جدی نباشند، اما در بزرگسالی مشکلاتی ایجاد کنند. درمان بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان به شدت بیماری قلبی بستگی دارد. نقایص مادرزادی قلبی نسبتاً جزئی ممکن است فقط به معاینات دوره ای نیاز داشته باشد تا از بدتر نشدن وضعیت اطمینان حاصل شود، سایر درمان‌های بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان شامل استفاده از داروها و جراحی است.

داروها

برخی از نقایص مادرزادی خفیف قلب را می‌توان با داروهایی که به عملکرد بهتر قلب کمک می‌کنند، درمان کرد. همچنین ممکن است داروهایی برای جلوگیری از لخته شدن خون یا کنترل ضربان قلب نامنظم تجویز شود.

جراحی و سایر روش ها

برای درمان بزرگسالان مبتلا به بیماری مادرزادی قلبی، جراحی و چند روش دیگر در دسترس است.

• دستگاه‌های قلب کاشتنی. دستگاهی که به ضربان قلب را کنترل (ضربان ساز) یا ضربان قلب نامنظم خطرناک را تصحیح می‌کند (دفیبریلاتور کاشتنی یا ICD) ممکن است به بهبود برخی از عوارض مرتبط با بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان کمک کند.
• درمان با کمک کاتتر. برخی از انواع بیماری‌های مادرزادی قلبی در بزرگسالان را می‌توان با استفاده از لوله‌های نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر ترمیم کرد. این درمان اجازه می‌دهد ترمیم بدون جراحی قلب باز انجام شود. مراقبت سلامت، یک کاتتر را از طریق یک رگ خونی، معمولاً در کشاله ران وارد و به سمت قلب هدایت می‌کند. گاهی بیش از یک کاتتر به کار می‌رود. پس از قرار گرفتن کاتتر در محل، پزشک ابزارهای کوچکی را از طریق آن عبور می‌دهد تا نقص مادرزادی قلب را ترمیم کند.
• عمل جراحی قلب باز. اگر روش‌ کاتتر نتواند نقص مادرزادی قلب را برطرف کند، ممکن است به جراحی قلب باز نیاز باشد.
• پیوند قلب. اگر نقص جدی قلبی قابل ترمیم نباشد، پیوند قلب می‌تواند به عنوان یک گزینه بررسی شود.

مراقبت‌های بعد از درمان

حتی اگر جراحی ترمیم نقص مادرزادی قلب در دوران کودکی انجام شود، در دوران بزرگسالی امکان بروز عوارض هست، به همین دلیل مراقبت و پیگیری مادام العمر توصیه می‌شود. در حالت ایده آل، پزشک متخصص نقص مادرزادی قلب در بزرگسالان، باید بر روند مراقبت نظارت داشته باشد.

مراقبت شامل معاینات منظم سلامت، آزمایش خون و تصویربرداری دوره ای برای غربالگری عوارض است. فاصله بین معاینات و مراجعه به مراقب سلامت، به شدت بیماری مادرزادی قلبی بستگی دارد.

سازگاری و پشتیبانی

ضروری است بزرگسالان مبتلا به بیماری مادرزادی قلبی در مورد وضعیت خود آموزش ببینند. موضوعات لازم به شرح زیر است:

• نام و جزئیات بیماری قلبی و نحوه درمان آن
• فاصله میان دو معاینه
• داروها و عوارض جانبی آنها
• نحوه پیشگیری از عفونت‌های قلبی (اندوکاردیت) در صورت لزوم
• دستورالعمل‌ها و محدودیت‌های کاری
• شاریط بارداری و تنظیم خانواده
• بیمه درمانی و پوشش‌های آن
• وضعیت دندان و شرایط مراجعه به ددانپزشکی (مثلا آیا قبل از انجام اقدامات دندانپزشکی به آنتی بیوتیک نیاز است؟)
• علائم نوع خاص بیماری مادرزادی قلب و اینکه چه زمانی لازم است به پزشک اطلاع دهید.

حتی در صورت نبود عوارض، بیمار مبتلا به نقص مادرزادی قلبی باید به یک پزشک آموزش دیده در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی (متخصص قلب) برای مراقبت‌های بعدی مراجعه کند. اطلاعاتی که در ادامه می‌آید به شما کمک می‌کند تا برای قرار ملاقات خود آماده شوید.

آنچه شما می‌توانید انجام دهید

زمان تعیین وقت ملاقات، بپرسید که آیا لازم است برای ملاقات کاری مانند پرهیز از خوردن و آشامیدن برای مدتی کوتاه انجام دهید؟ همچنین فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:

• علائمی که ممکن است با بیماری مادرزادی قلبی مرتبط باشد و حتی علائم نامرتبط؛ و زمان بروز آنها
• اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله سابقه خانوادگی نقص قلبی و درمان‌های احتمالی در کودکی
• تمام داروها، ویتامین‌ها یا سایر مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید و میزان مصرف
• سوالاتی که می‌خواهید از مراقب سلامت بپرسید.

سوالاتی که باید از مراقبت سلامت بپرسید

• محتمل ترین علت علائم
• آزمایشات لازم
• درمان‌های موجود و درمان مناسب
• محدودیت‌های رژیم غذایی یا فعالیت
• فاصله میان معاینات از نظر عوارض ناشی از نقص قلبی
• سایر مشکلات سلامت و تاثیر آن بر مشکل کنونی
• بروشورها یا سایر مواد چاپی موجود یا وب سایت‌های مفید

از پرسیدن سوالات دیگر پرهیز نکنید.

از پزشک خود چه انتظاری دارید؟

مراقبت سلامت از شما سؤالاتی می‌پرسد، از جمله:

• آیا علائم گاه به گاه بروز می‌کند یا همیشگی است؟
• شدت علائم چقدر است؟
• آیا چیزی هست که به نظر علائم را بهبود بخشد؟
• آیا چیزی هست که به نظر علائم را بدتر کند؟
• سبک زندگی از جمله رژیم غذایی، مصرف دخانیات، فعالیت بدنی و مصرف الکل