نقص دیواره دهلیزی (ASD)، سوراخی در پرده حائل بین بخش‌های فوقانی قلب (دهلیز) است که باعث افزایش مقدار خون جاری در ریه‌ها می‌شود. این بیماری از بدو تولد وجود دارد و یک نقص مادرزاد محسوب می‌شود.

نقص دیواره دهلیزی کوچک ممکن است تصادفی روی دهد، هرگز مشکلی پیش نیاورد، و حتی گاهی در دوران نوزادی یا اوایل کودکی بسته می‌شود، اما نقص بزرگ و طولانی مدت دیواره دهلیزی می‌تواند به قلب و ریه‌ها آسیب برساند و حتی ممکن است برای ترمیم آن و جلوگیری از عوارض، نیاز به جراحی باشد.

• سکوندوم؛ رایج ترین نوع ASD که در وسط دیواره بین اتاقک‌های فوقانی قلب (سپتوم دهلیزی) رخ می‌دهد.
• پریموم؛ ASD که قسمت تحتانی دیواره دهلیزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است همراه با سایر نقایص مادرزادی قلب رخ دهد.
• – سینوس وریدی؛ نوع نادر ASD که معمولاً در قسمت بالایی دیواره جداکننده حفره‌های قلب رخ می‌دهد و با سایر تغییرات ساختار قلب در هنگام تولد همراه است.
• سینوس کرونری؛ در این نوع نادر ASD، بخشی از دیواره بین سینوس کرونری – که بخشی از سیستم عروقی قلب است – و اتاقک فوقانی قلب چپ (دهلیز چپ) وجود ندارد.

بسیاری از کودکانی که با این مشکل متولد می‌شوند در کودکی هیچ مشکلی ندارند. علائم و عوارض در بزرگسالی آغاز می‌شود و اغلب شامل موارد زیر است:

• تنگی نفس به خصوص در صورت فعالیت زیاد
• خستگی مفرط
• ورم پاها و شکم
• ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
• احساس تپش قلب یا جا انداختن ضربان

زمزمه ی قلبی (صدای سوت که توسط گوشی پزشکی شنیده می‌شود)

نقایص جدی مادرزادی قلب، از جمله نقص دیواره دهلیزی بزرگ، اغلب قبل یا بلافاصله پس از تولد کودک تشخیص داده می‌شود.

اگر کودک در شرایط زیر بود به پزشک اطلاع دهید:

• تنگی نفس
• خستگی سریع به خصوص پس از فعالیت
• ورم پاها و شکم
• احساس تپش قلب یا جا انداختن ضربان

دلیل بروز این مشکل مشخص نیست. نقص دیواره دهلیزی یک مشکل ساختاری است که در زمان تشکیل قلب جنین اتفاق می‌افتد و می‌تواند ناشی از ژنتیک، برخی مشکلات پزشکی، استفاده از داروهای خاص توسط مادر و عوامل محیطی یا مربوط به سبک زندگی مانند مصرف دخانیات یا الکل باشد.

دانستن نحوه عملکرد قلب می‌تواند برای درک علت نقص دیواره دهلیزی مفید باشد؛

قلب معمولی از چهار حفره تشکیل شده است؛ دو حفره بالایی (دهلیز) و دو حفره پایینی (بطن). سمت راست قلب خون را به ریه‌ها منتقل می‌کند تا در انجا اکسیژن بگیرد و سپس آن را به سمت چپ قلب باز می‌گرداند. سمت چپ قلب خون را از طریق شریان اصلی بدن (آئورت) پمپ می‌کند و به بقیه بدن می‌رساند.

نقص بزرگ دیواره دهلیزی می‌تواند باعث ورود بیش از حد خون اضافی به ریه‌ها و درگیری بیش از حد سمت راست قلب شود که در صورت درمان نشدن، باعث بزرگی سمت راست قلب و ضعف ماهیچه می‌شود. همچنین ممکن است فشار خون در شریان‌های ریه افزایش یابد که منجر به فشار خون ریوی می‌شود.

نقص دیواره بین دهلیزی در زمان بارداری در جنین اتفاق می‌افتاد، و بنابراین مشکلات سلامتی یا داروهای خاصی که مادر در دوران بارداری استفاده می‌کند ممکن است ریسک بروز این مشکل یا سایر مشکلات قلبی را افزیش دهند. عوامل خطر زا شامل موارد زیر است:

• ابتلا به سرخجه در چند ماه اول بارداری
• دیابت
• لوپوس
• مصرف الکل یا تنباکو
• استفاده از مواد مخدر مانند کوکایین
• استفاده از داروهای خاص مانند برخی داروهای ضد تشنج و داروهای درمان ناهنجاری‌های خلق

برخی انواع مشکلات نقص قلبی ممکن است سابقه خانوادگی (ارثی) داشته باشد. اگر در خانواده شما شخصی با بیماری قلبی از جمله ASD وجود دارد، معاینه توسط مشاور ژنتیک می‌تواند ریسک بیماری‌های قلبی خاص در جنین را از بین ببرد.

نقص  دیواره دهلیزی در صورت کوچک بودن جای نگرانی ندارد و اغلب در دوران نوزادی بسته می‌شود. اما سوراخ‌های بزرگتر در دیواره می‌تواند مشکلات جدی تر پیش آورد؛ مانند:

• ایست سمت راست قلب
• ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
• سکته
• مرگ زودهنگام
• فشار خون بالا در شریان‌های ریه (فشار خون وریدی)

فشار خون وریدی می‌تواند باعث آسیب دائم به ریه (سندرم آیزنمنگر) شود. سندرم آیزنمنگر اغلب در مدت سالیان طولانی روی می‌دهد و نرخ وقوع آن در افراد با سوراخ بزرگ در دیواره دهلیز بیشتر است.

درمان می‌تواند از بسیاری از این مشکلات پیشگیری نموده یا آنها را کنترل کند.

اگر مبتلا به نقص دیواره دهلیزی هستید و تصمیم به بارداری دارید یا دوران بارداری را می‌گذرانید، مهم است که با متخصص بهداشت در مورد مراقبت‌های بارداری لازم صحبت کنید. ممکن است لازم باشد پیش از حاملگی، اقدامی برای درمان نقص دیواره دهلیزی صورت گیرد. نقص بزرگ دیواره دهلیزی یا مشکلات مربوط به آن می‌تواند باعث بارداری پرخطر شود.

از آنجا که دلیل بروز نقص دیواره دهلیزی مشخص نیست، نمی توان اقدامی در جهت پیشگیری قطعی انجام داد، با این وجود مراقبت‌های مناسب پیش از زایمان اهمیت بسیاری دارد. اگر مبتلا به ASD هستید و قصد بارداری دارید، ابتدا با مراقب سلامت خود در مورد مسائل زیر مشورت کنید:

• شرایط سلامتی کنونی مادر. نیاز است برخی معاینات خاص مانند تست دیابت یا لوپوس در طول بارداری انجام شود. همچنین ممکن است مراقب سلامت پیشنهاد دهد برخی داروهایی که در حال حاضر استفاده می‌کنید را تغییر دهید یا مصرف آنها را متوقف کنید.
• بررسی تاریخچه خانوادگی. اگر در خانواده سابقه مشکلات قلبی یا سایر مشکلات ژنتیکی داشته اید، با مشاور ژنتیک برای بررسی خطرات احتمالی مشورت کنید.
• آزمایش سرخجه. ابتلای مادر به سرخجه با برخی مشکلات قلبی مادرزاد در نوزادان مرتبط است. اگر ایمنی لازم را ندارید از مراقب سلامت خود در مورد واکسن سرخجه بپرسید.

اگرچه گاهی نقایص دیواره بین دهلیزی قبل یا بلافاصله پس از تولد کودک تشخیص داده می‌شود، ممکن است این مشکل به خصوص در مورد حفره‌های کوچکتر تا اواخر زندگی تشخیص داده نشود. مراقب سلامت ممکن است نقص دیواره بین دهلیزی را به شکل زمزمه ی قلبی (صدای اضافی در قلب) هنگام گوش دادن به قلب با گوشی‌پزشکی بشنود.

آزمایشاتی که برای کمک به تشخیص نقص دیواره بین دهلیزی تجویز می‌شوند:

• اکوکاردیوگرافی. رایج ترین آزمایش برای تشخیص نقص دیواره بین دهلیزی که در آن از امواج صوتی برای تصویربرداری از قلب در حال حرکت استفاده می‌شود. اکوکاردیوگرام چگونگی جریان خون در قلب و عبور آن از دریچه‌های قلب را نشان می‌دهد.
• عکسبرداری اشعه ایکس قفسه سینه. عکسبرداری اشعه ایکس از قفسه سینه، وضعیت قلب و ریه‌ها را نشان می‌دهد.
• الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG). این تست سریع و بدون درد فعالیت الکتریکی قلب را ثبت کرده و می‌تواند به شناسایی ضربان قلب نامنظم (آریتمی) کمک کند.
• اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی قلب (MRI). این روش تصویربرداری، برای ایجاد تصاویر دقیق از قلب از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌کند. اگر در اکوکاردیوگرافی تشخیص قطعی بدست نیاید، ممکن است مراقبت سلامت این نوع MRI را درخواست کند.
• توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن). این روش از مجموعه‌ای اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر دقیق از قلب استفاده می‌کند. اگر نقص دیواره بین دهلیزی در اکوکاردیوگرافی به طور قطع تشخیص داده نشود، می‌توان از این روش برای تشخیص نقص دیواره بین دهلیزی و نقایص مادرزادی قلبی مرتبط استفاده کرد.

درمان نقص دیواره بین دهلیزی به اندازه حفره در قلب و وجود سایر مشکلات مادرزادی قلبی بستگی دارد.

بسیاری از حفره‌ها در دوران کودکی خود به خود بسته می‌شوند. برای سایر موارد، گاهی نیازی به درمان نیست. ممکن است پزشک متخصص بیماری‌های قلبی (متخصص قلب) است توصیه کند فقط به طور دوره‌ای مود معاینه قرار بگیرید و تحت نظر باشید تا مشخص شود آیا حفره خودبه خود بسته می‌شود.

در صورتی که نیاز به درمان باشد، ممکن است مراقب سلامت شرایط را بررسی کند تا مشخص شود آیا جراحی ضروری است. در صورت وجود فشار خون ریوی شدید، بسته شدن حفره توصیه نمی شود.

• داروها

دارو نقص دیواره بین دهلیزی را ترمیم نمی کند، اما می‌تواند باعث کاهش علائم و عوارض شود. داروهای متداول برای این مشکل شامل داروهای کنترل ضربان قلب (بتابلوکرها) یا کاهش خطر لخته شدن خون (ضد انعقادها) می‌شود.

• جراحی و سایر رویه ها

بسیاری از متخصصان قلب، به منظور پیشگیری از عوارض احتمالی نقص دیواره بین دهلیزی متوسط تا بزرگ که در دوران کودکی یا بزرگسالی تشخیص داده شود، جراحی ترمیمی را توصیه می‌کنند. این جراحی شامل بستن حفره قلب، به دو صورت قابل انجام است:

• کاتتر. یک لوله نازک و قابل انعطاف (کاتتر) از طریق یک رگ خونی، معمولاً در کشاله ران، وارد سیستم عروق شده و با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری به سمت قلب هدایت می‌شود. از طریق کاتتر یک توری عبور داده شده و روی سوراخ قرار می‌گیرد. بافت قلب در اطراف توری رشد می‌کند و سوراخ را برای همیشه می‌بندد. این روش فقط برای نقص دیواره بین دهلیزی نوع سکوندوم به کار می‌رود. نقص بزرگ دیواره بین دهلیزی ممکن است به جراحی قلب باز نیاز داشته باشد.
• عمل جراحی قلب باز. این نوع جراحی ترمیم نقص دیواره دهلیزی شامل برش قفسه سینه برای دسترسی مستقیم به قلب و استفاده از چسب برای بستن حفره می‌شود. این جراحی ترمیمی تنها راه برای رفع نقص دیواره دهلیزی پرمیوم، سینوسی وریدی و سینوس کرونری است. گاهی اوقات، ترمیم نقص سپتوم دهلیزی را می‌توان با استفاده از برش‌های کوچک (جراحی کم تهاجمی) و یا ربات (جراحی قلب به کمک ربات) انجام داد.

پس از جراحی نقص دیواره بین دهلیزی نیاز به اکوکاردیوگرام و معاینات دوره‌ای سلامتی است تا عوارض احتمالی مانند ضربان قلب نامنظم (آریتمی)، مشکلات دریچه قلب و فشار خون بالا در شریان ریوی (فشار خون ریوی) و نارسایی قلبی مورد بررسی قرار گیرد. اجتناب از جراحی برای حفره‌های بزرگ، معمولاً نتایج طولانی مدت بدتری خواهد داشت. ممکن است فرد در انجام فعالیت‌های روزمره دچار مشکل شود (کاهش ظرفیت عملکردی) و همچنین در معرض خطر بیشتر آریتمی و فشار خون ریوی قرار گیرد.

برای بیمار مبتلا به نقص دیواره بین دهلیزی پزشک ممکن است برخی از تغییرات سبک زندگی را به منظور حفظ سلامت قلب و جلوگیری از عوارض توصیه کند.

• ورزش.

معمولا برای بیماران مبتلا به نقص دیواره بین دهلیزی ورزش خطری ندارد، اما در صورت نیاز به ترمیم ASD ممکن است مراقبت سلامت برخی فعالیت‌های خاص را تا زمان برطرف شدن مشکل ممنوع کند. پزشک آموزش دیده در زمینه بیماری‌های قلبی (متخصص قلب) می‌تواند به بیمار مشورت دهد تا از فعالیت‌های ایمن تر اطلاع پیدا کند.

• تغییرات شدید در ارتفاع.

برای بیمار دچار نقص دیواره بین دهلیزی ترمیم نشده، تغییر ارتفاع می‌تواند خطرناک باشد. برای فعالیت هایی مانند غواصی یا پیاده روی در ارتفاعات، بیمار باید با متخصص قلب خود مشورت و از ایمن بودن فعالیت‌ها اطمینان حاصل کند.

• دندانپزشکی.

اگر اخیراً جراحی ترمیم ASD انجام داده‌اید و به کار دندان‌پزشکی نیاز دارید، احتمالاً ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی به شما توصیه می‌کند که تا حدود شش ماه پس از بسته شدن سوراخ قلب، آنتی‌بیوتیک‌ مصرف کنید.

پس از تشخیص احتمالی اولیه، بیمار برای تشخیص قطعی به یک پزشک آموزش دیده در زمینه اختلالات قلبی (متخصص قلب) ارجاع خواهد شد. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا برای قرار ملاقات خود آماده شوید.

فهرستی از موارد زیر فراهم کنید:

• علائم و زمانی که متوجه آنها شدید
• اطلاعات شخصی کلیدی شامل فشارهای اخیر در زندگی، تغییرات اخیر سبک زندگی و سابقه خانوادگی مشکلات قلبی
• همه داروها، مکمل‌ها یا ویتامین‌های مصرفی و میزان مصرف آنها
• سوالاتی که می‌خواهید بپرسید که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
  • دلیل احتمالی بروز علائم چیست؟
  • ممکن است دلایل دیگری هم وجود داشته باشد؟
  • چه آزمایشاتنی نیاز است؟
  • آیا مشکل کوتاه مدت است یا ماندگار خواهد بود؟
  • گزینه‌های مداوا چیست؟
  • جراحی ترمیمی چه خطراتی می‌تواند داشته باشد؟
  • آیا محدودیت برای فعالیت وجود دارد؟
  • آیا بروشور یا راهنمایی برای اطلاع بیشتر از مشکل وجود دارد؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می‌کنید؟

از پرسیدن سوالات دیگر دریغ نکنید.

پزشک معالج چه سؤالاتی از شما می‌پرسد؟

مراقبت سلامت به احتمال زیاد سوالات زیادی از جمله موارد زیر را خواهد پرسید:

• آیا علائم مداوم بوده اند یا گاه به گاه؟
• آیا علائم با ورزش بدتر می‌شود؟
• آیا چیز دیگری هست که به نظر برسد علائم را بدتر می‌کند؟
• آیا چیزی هست که علائم را بهبود بخشد؟
• آیا سابقه خانوادگی نقص مادرزادی قلب وجود دارد؟