فشار خون بالا که به آن پرفشاری خون یا هایپرتنشن نیز می‌گویند، یک بیماری شایع است که مشخصه اصلی آن فشار بیشتر از حد طبیعی به رگ‌های خونی است. فشار خون معمولا به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. اگرچه فشار خون اولیه علت مشخصی ندارد اما فشار خون ثانویه معمولا به دلیل ابتلا به یک بیماری مزمن به وجود می‌آید. اما کدام عارضه و بیماری‌های مزمن در ایجاد فشارخون اولیه و ثانویه نقش دارند؟
اثرات بیماری های مزمن روی فشار خون
همانطور که اشاره کردیم فشار خون بالای ثانویه، فشار خونی است که در اثر بیماری یا عوارض بیماری‌های مزمن دیگر ایجاد می‌شود. بیماری‌های مختلفی وجود دارند که باعث هایپرتنشن می‌شوند. این دسته از بیماری‌ها عبارتند از:
بیماری‌های کلیوی
آسیب به کلیه یا شریان‌هایی که خیلی باریک هستند عملکرد خون‌رسانی به اندام را ضعیف و دچار مشکل می‌کند. در نتیجه آن، تولید هورمونی به نام رنین افزایش می‌یابد. هورمون رنین منجر به تولید موادی در بدن می‌شود (مانند مولکول پروتئین آنژیوتانسینII ) که فشارخون را افزایش می‌دهند.
بیماری آدرنال
غدد فوق کلیوی که در بالای کلیه‌ها قرار دارند، هورمون‌ها را تولید و تنظیم می‌کنند. هنگامی که مشکلی در این غدد وجود داشته باشد وضعیت هورمون‌ها در بدن نامتعادل شده و مشکلات مختلفی ایجاد می‌کند. این مشکلات و بیماری‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
فئوکروموسیتوم
یک نوع تومور غده فوق کلیوی که اپی نفرین و نوراپی نفرین بیش از حدی تولید می‌کند.
سندرم کان یا آلدوسترونیسم اولیه
در اثر این بیماری، بدن مقدار زیادی هورمون نگهدارنده نمک آلدوسترون را تولید می‌کند.
سندرم کوشینگ
در اثر این بیماری تولید هورمون کورتیزول به بیش از حد معمول می‌رسد. هورمون کورتیزول، متابولیسم کربوهیدرات و فشارخون را تنظیم می‌کند.
پرکاری پاراتیروئید
در این بیماری، غدد پاراتیروئید (واقع در گردن)، به تولید بیش از حد هورمون‌هایی که سطح کلسیم را در خون تنظیم می‌کنند منجر شده و موجب فشارخون بالا می‌شوند.
مشکلات تیروئید و اثر آن روی فشار خون بالا
عملکرد و یا رشد غیر طبیعی تیروئید ممکن است منجر به هایپرتنشن شود.
کوآرکتاسیون آئورت
این بیماری شامل سفت شدن آئورت (شریان اصلی در سمت چپ قلب) است. کوآرکتاسیون، جریان خون طبیعی را محدود می‌کند.
آپنه انسدادی خواب
در این حالت فرد به طور مکرر از خواب بیدار می‌شود و در هنگام خواب به دلیل تنگ شدن مجاری تنفسی فوقانی تنفس فرد دچار وقفه می‌شود.
لوپوس
بیماری که در آن سیستم ایمنی به بخش‌هایی از بدن مانند پوست، مفاصل و اندام‌ها حمله می‌کند.
اسکلرودرمی
بیماری که باعث ضخیم شدن پوست و گاهی اوقات مشکلاتی در اندام ها و عروق خونی می‌شود.
عوارض جانبی داروهای بیماری دیگر بر فشار خون بالا
عوارض جانبی برخی داروها نیز به فشارخون اولیه و ثانویه منجر می‌شود. با مصرف داروهای زیر ممکن است به این بیماری دچار شوید:
- داروهای هورمونی ضدبارداری (قرصهای ضد بارداری)
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ((NSAIDs
- قرصهای رژیمی
- محرک‌ها
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- داروهای ضد احتقان
فشار خون بالای اولیه و ثانیه چگونه درمان می‌شود؟
درمان فشار خون ثانویه به بیماری ای که پزشک یا متخصص شما تشخیص می‌دهد بستگی دارد. فشارخون ثانویه تا زمانی که بیماری مزمن و زمینه‌ای داشته باشید ادامه خواهد داشت. بهتر است در حین درمان بیماری زمینه‌ای خود، چندین نکته را برای کنترل فشار خون بالا رعایت کنید. این نکات عبارتند از:
- داشتن یک رژیم غذایی سالم که سدیم کمی دارد
- ورزش منظم
- اجتناب از سیگار کشیدن
- حفظ وزن بدن در وضعیت سالم (کاهش وزن در صورت چاقی)
- کاهش دادن مصرف الکل
در مواردی که مشخص شود علت بروز فشار خون ثانویه، وجود تومور است، ممکن است برای درمان این بیماری به جراحی نیاز داشته باشید. برای عدم تعادل هورمونی و سایر بیماری‌های مزمن معمولا از دارو برای درمان بیماری استفاده می‌شود.
آیا می‌توان از فشار خون بالا پیشگیری کرد؟
برخی از علل فشارخون ثانویه مانند تومورها یا ساختارهای غیرطبیعی عروق خونی، قابل پیشگیری نیستند. اما برخی عوارض بیماری های مزمن ناشی مصرف دارو یا وزن زیاد بدن از طریق تغییر شیوه زندگی و آگاهی از عوارض جانبی احتمالی داروها قابل پیشگیری است. عوارض بیماری های مزمن یا عوارض جانبی مصرف دارو را با پزشک خود در میان بگذارید. هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک خود مصرف یا قطع نکنید.
عوارض فشار خون بالای ناشی از بیماری‌های مزمن
عدم رسیدگی و کنترل فشارخون عوارضی را به دنبال دارد. حمله قلبی یا سکته مغزی، آنوریسم، نارسایی قلبی، بروز مشکلات کلیوی، مشکلات چشمی مانند تاری و کاهش بینایی سندرم متابولیک، کاهش حافظه و زوال عقل از جمله عوارض ناشی از هایپرتنشن است. بنابراین، در صورتی که احساس می‌کنید فشارخون شما افزایش یافته است یا اگر به هر یک از بیماری‌هایی که به آن اشاره شد مبتلا هستید وضعیت فشارخون را مرتب بررسی کنید و از بروز این عوارض جدی پیشگیری کنید.
سخن پایانی
فشار خون بالا (اولیه و ثانویه) قابل کنترل هستند. تشخیص و درمان به موقع فشارخون ثانویه و کنترل عوارض بیماری های مزمن می‌تواند به کاهش احتمال آسیب جدی ناشی از شکل غیر طبیعی عروق خونی یا تومور کمک کند.
هایپرتنشن اولیه با افزایش سن بیماران شایع‌تر می‌شود. این بیماران برای کنترل فشارخون به درمان مداوم نیاز دارند حتی پس از اینکه بیماری مزمنی که به فشار خون ثانویه منجر شده درمان شود.
