فشار خون بالا یکی از عوامل خطرساز برای سلامت قلب و عروق است. چنانچه در خانه به‌طور ناگهانی دچار افزایش فشار خون شده‌اید، می‌توانید با روش‌های خانگی آن را کاهش داده و قابل‌کنترل کنید. روش‌های مثل انواع ماساژ، خوردن برخی از میوه‌ها و یا استفاده از داروهای اورژانسی از افزایش بیشتر فشار خون و ابتلا به سکته مغزی و قلبی جلوگیری می‌کند. ما در این مقاله از سری مقاله‌های فشار خون بالا کلینیک بهار به بررسی هرکدام از این روش‌ها پرداخته‌ایم.
به چه شرایطی فشار خون بالا گفته می‌شود؟
فشار خون بالا وضعیتی است که در آن فشار خون در شریان‌ها بیش‌ازحد طبیعی است. این فشار می‌تواند باعث آسیب به قلب، مغز، کلیه‌ها و چشم‌ها شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته مغزی، نارسایی کلیوی و کوری را افزایش دهد.
فشار خون با دو عدد اندازه‌گیری می‌شود:
- فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) که نشان‌دهنده فشار در شریان‌ها هنگام انقباض قلب است
- فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) که نشان‌دهنده فشار در شریان‌ها هنگام استراحت قلب است.
فشار خون طبیعی برای بزرگسالان کمتر از ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه (mmHg) است. فشار خون بالا به شرایط زیر گفته می‌شود:
- «فشارخون بالا» (Elevated blood pressure): به فشار خون ۱۲۰ تا ۱۲۹ سیستولیک و کمتر از ۸۰ دیاستولیک گفته می‌شود. نشان‌دهنده افزایش فشار خون و درنتیجه احتمال ابتلا به فشارخون بالا است.
- «فشارخون بالای مرحله ۱» (Stage 1 hypertension): به فشار خون ۱۳۰ تا ۱۳۹ سیستولیک و ۸۰ تا ۸۹ دیاستولیک گفته می‌شود. نشان‌دهنده وجود علائم آسیب به قلب و عروق است.
- «فشارخون بالای مرحله ۲» (Stage 2 hypertension): به فشار خون حداقل ۱۴۰ سیستولیک و حداقل ۹۰ دیاستولیک گفته می‌شود. نشان‌دهنده وجود علائم شدید آسیب به قلب و عروق است.
- «فشار خون بحرانی» (Hypertensive crisis): به فشار خون بالاتر از ۱۸۰ سیستولیک و/ یا بالاتر از ۱۲۰ دیاستولیک گفته می‌شود. نشان‌دهنده وجود علائم جدی آسیب به قلب، مغز، کلیه‌ها یا چشم است.
علائم فشار خون بالا معمولاً شامل سردرد، گیجی، تپش قلب، خونریزی بینی، تنگی نفس، درد قفسه سینه، تاری دید و اختلالات بینایی هستند؛ اما بسیاری از افراد مبتلابه فشار خون بالا هیچ علامتی ندارند و فقط با اندازه‌گیری فشار خون متوجه می‌شوند.
علل فشار خون بالا ممکن است شامل عوامل ژنتیک، سبک زندگی، بیماری‌های زمینه‌ای و مصرف برخی داروها باشند. برخی از عوامل خطر فشار خون بالا عبارت‌اند از:
- سن بالا
- چاقی یا اضافه‌وزن
- کم‌تحرکی
- مصرف زیاد نمک
- مصرف زیاد الکل
- مصرف دخانیات
- استرس
- نژاد یا قومیت
- تاریخچه خانوادگی
- بارداری
عوارض فشار خون بالا ممکن است شامل آسیب به قلب، عروق، مغز، کلیه‌ها و چشم‌ها باشند. برخی از عوارض شایع فشار خون بالا عبارت‌اند از:
- حمله قلبی یا سکته قلبی
- سکته مغزی یا آکسان واسکولر مغز
- نارسایی قلبی
- نارسایی کلیه
- آنوریسم یا پارگی عروق
- رتینوپاتی گذرا چشم (TIA)
- کاتاراکت چشم
انواع راه‌های پایین آوردن فشار خون مینیمم و ماکزیمم
پایین آوردن فشار خون با میوه
مصرف سیر و سیر ترسی
سیر و فرآورده‌های آن مثل سیرترشی حاوی مقدار بالایی از آللین هستند که یک ترکیب ضدالتهاب و ضد اکسایده است. مصرف سیر می‌تواند باعث افزایش نیترات در بدن شود که باعث گسترش رگ‌های خونی و کاهش فشار خون می‌شود. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف روزانه ۶۰۰ الی ۱۵۰۰ میلی‌گرم عصاره سیر جاافتاده طی ۲۴ هفته، به اندازه مصرف داروی «آتنولول» مؤثر است.
سیر یک منبع عالی برای پایین آوردن فشار خون است.
کاهش فشار خون با پیاز
پیاز حاوی ترکیبات و آنتی‌اکسیدان‌های قوی است که با التهاب و چربی خون مبارزه می‌کنند. «کوئرستین» نام آنتی‌اکسیدان اصلی پیاز است که به کاهش فشار خون و خطر سکته قلبی کمک می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف عصاره کوئرستین موجب کاهش درجاتی از فشار خون می شود.
کاهش فشار خون بالا با موسیقی
گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش مانند کلاسیک، سلتیک یا هندی می‌تواند به کاهش سطح فشار خون شما کمک کند؛ به‌خصوص اگر آن را با تمرینات تنفسی یا مدیتیشن ترکیب کنید. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که موسیقی‌درمانی می‌تواند باعث افزایش ترشح اکسایتوسین، هورمون عشق و آرامش شود و درنتیجه فشار خون را کاهش دهد.
پایین آوردن فشارخون بالا با ماساژ
ماساژ دادن نقاط خاصی روی گوش و گردن می‌تواند باعث تسکین تنش در ماهیچه‌ها و بهبود جریان خون به مغز شود. برای پایین آوردن فشار خون شما باید پشت سر خود را پیدا کنید و یک خط مستقیم را به سمت مرکز ترقوه خود بکشید که در آن نقطه دوم را خواهید دید. سپس با استفاده از انگشتان خود به‌آرامی گردن خود را با حرکات نرم بالا و پایین بکشید. این کار را ۱۰ بار در هر دو طرف گردن خود تکرار کنید. نقطه سوم در صورت شما در کنار نرمه گوش و حدود ۱/۲ سانتی‌متر از گوش شما قرار دارد. آن را در هر طرف با نوک انگشتان خود برای حدود یک دقیقه در یک حرکت دایره‌ای در جهت عقربه‌های ساعت ماساژ دهید.
کاهش فشار خون با طب فشاری:
طب فشاری یک روش قدیمی است که با فشار دادن به نقاط خاص روی بدن، می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت داشته باشد. یکی از نقاط فشاری که مخصوص فشار خون بالا است، نقطه ۲۰ GB است. شما می‌توانید این نقطه را درست در پایه جمجمه، در فرورفتگی دو طرف ستون فقرات خود پیدا کنید. هر دو نقطه را به‌طور هم‌زمان با استفاده از یک فشار ثابت اما ملایم فعال کنید و بر روی آن‌ها فشار دهید. در ۱ یا ۲ دقیقه احساس خواهید کرد که سردرد شما خیلی بهتر شده است.
تمرین با پره‌های بینی:
تمرین با پره‌های بینی چپ به شما کمک می‌کند تا میزان فشار خون خود را با رها کردن رگ‌های خونی و کاهش هورمون‌های استرس کنترل کنید. برای این کار، شما باید روی زمین بنشینید و یا در صندلی راحت با پشت صاف بنشینید. دست چپ خود را روی شکمتان قرار دهید. سوراخ بینی راست خود را با انگشت شست راست خود ببندید. از سوراخ بینی چپ خود نفس عمیق بکشید. چند ثانیه صبر کنید، سپس مجدداً نفس بکشید. حال به‌آرامی نفس بکشید و تنها از طریق سوراخ بینی چپ خود به مدت ۳ تا ۵ دقیقه، نفس عمیق بکشید.
پایین آوردن فشار خون بالا فوری با دارو
گاهی اوقات فشار خون به‌قدری بالا می‌رود که وضعیت اورژانسی شده و نیاز به تزریق دارو داریم. این حالت را فشار خون بالای بحرانی می‌گویند و علائم آن ممکن است شامل سردرد شدید، تپش قلب، تنگی نفس، درد قفسه سینه، تاری دید، خونریزی بینی و گیجی باشد.
رایج‌ترین داروهای تزریقی که در این شرایط استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
- نیتروپروساید سدیم (Sodium nitroprusside): با گشاد کردن عروق فشار خون را کاهش می‌دهد.
- لابتالول (Normodyne): با کاهش فعالیت سمپاتیک قلب و عروق را آرام می‌کند.
- نسیراتید (Nesiritide): با تقلید از هورمون قلب عروق را گشاد و حجم خون را کم می‌کند.
- نیترات (Nitrate): عروق قلبی را گشاد می‌کند.
- (Hydralazine): با گشاد کردن عروق مقاومت پایین فشار خون را پایین می‌آورد.
- اسمولول (Esmolol): با مسدود کردن گیرنده‌های بتا قلب را آرام و فشار خون را پایین می‌آورد.
در صورت عدم وجود علائم اورژانس، مصرف داروهای خوراکی نظیر قرص‌های زیر زبان نیترات، قرص‌های جویدنی لابتالول ۲۵،۵۰ میلی‌گرم یا کپتوپریل ۲۵ یا ۵۰ میلی‌گرم برای پایین آوردن فشار خون بالا کافی است.
بالا رفتن ناگهانی فشار خون و عدم کنترل آن می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری مثل سکته قلبی، پاره شدن رگ‌های خونی و … روی بدن ایجاد کند. برای پایین آوردن فشار خون بالا به‌صورت فوری روش‌های خانگی و سریعی مثل استفاده از ماساژ، خوردن سیر وجود دارد. گاهی اوقات فشار خون بالا به مرز بحرانی می‌رسد و نیاز به داروهای تزریقی یا جویدنی خواهید داشت. بااین‌حال خط مقدم کنترل فشار خون بالا پایبندی به سبک زندگی سالم و مصرف به‌موقع داروهای فشار خون است.
