در زندگی روزمره، هرروزه با علائمی مانند درد، سوزش، خونریزی و احساس ناراحتی در ناحیه مری مواجه می‌شویم. این علائم می‌توانند ناشی از مشکلات مختلفی باشند، ازجمله واریس مری. اما واریکوسل مری چیست؟ چگونه بروز می‌کند و چگونه درمان می‌شود؟ در این مقاله به بررسی این سؤالات و همچنین سایر نکات مهم درباره رگ‌های واریسی مری می‌پردازیم.
واریس مری چیست؟
واریس مری (Esophageal varices) نوعی از واریس است و به تورم و بزرگ شدن غیرطبیعی رگ‌های خونی در مری گفته می‌شود. مری لوله‌ای است که غذا را از دهان به معده منتقل می‌کند.
این رگ‌های متورم شبیه به واریس پا هستند که به دلیل رگ‌های خونی ضعیف ایجاد می‌شوند. واریس مری معمولاً در قسمت تحتانی مری ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث درد، سوزش، خونریزی و احساس ناراحتی در ناحیه مری شود.
علت‌های ایجاد رگ‌های واریسی مری
واریس مری معمولاً در اثر افزایش فشار خون در مری ایجاد می‌شود. این فشار خون می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، ازجمله:
سیروز کبدی
سیروز کبدی یک بیماری است که در آن بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین می‌شود. این امر باعث می‌شود که خون به‌سختی از کبد عبور کند و فشار در رگ‌های خونی مری افزایش یابد.
تنگی دریچه مری (Achalasia)
تنگی دریچه مری یک بیماری است که در آن دریچه بین مری و معده تنگ می‌شود. این امر باعث می‌شود که غذا و مایعات به‌راحتی از مری به معده نتوانند عبور کنند و فشار را در رگ‌های خونی مری افزایش دهد.
تومورهای کبدی: تومورهای کبدی می‌توانند باعث مسدود شدن جریان خون در کبد شوند و فشار در رگ‌های خونی مری را افزایش دهند.
بارداری
در دوران بارداری، هورمون‌های بارداری باعث افزایش جریان خون در بدن می‌شوند. این افزایش جریان خون می‌تواند فشار خون در مری را افزایش دهد.
سن بالای ۶۰ سال
خطر ابتلا به رگ‌های واریسی مری با افزایش سن افزایش می‌یابد.
علائم واریس مری چیست؟
واریس مری معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند تا زمانی که بزرگ و ملتهب شوند. در برخی موارد، ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
واریس مری خونریزی مری ایجاد می‌کند
خونریزی از واریس مری می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن باشد. خونریزی حاد معمولاً ناگهانی و شدید است و می‌تواند باعث استفراغ خونی تیره یا سیاه، مدفوع سیاه و تیره و سرگیجه شود.
خونریزی مزمن معمولاً خفیف‌تر است و ممکن است با علائمی مانند خستگی، کاهش وزن و ضعف همراه باشد.
درد قفسه سینه
درد قفسه سینه در واریس مری معمولاً خفیف است و در قسمت فوقانی شکم یا قفسه سینه احساس می‌شود. این درد معمولاً پس از غذا خوردن یا دراز کشیدن تشدید می‌شود.
سوزش سر دل
سوزش سر دل در واریس مری معمولاً خفیف است و پس از غذا خوردن یا دراز کشیدن تشدید می‌شود.
احساس ناراحتی در هنگام بلع
احساس ناراحتی در هنگام بلع برای واریس مری معمولاً به‌صورت احساس فشار، درد یا سوزش در قفسه سینه یا گلو در هنگام بلع غذا یا مایعات ظاهر می‌شود.
این احساس ممکن است خفیف یا شدید باشد و ممکن است با علائم دیگری مانند سوزش سر دل، استفراغ یا خونریزی همراه باشد.
این عارضه معمولاً با خوردن غذاهای جامد یا پر ادویه تشدید می‌شود. همچنین ممکن است با دراز کشیدن پس از غذا خوردن یا در هنگام ورزش تشدید شود.
از کجا بفهمم درد قفسه سینه از واریس مری است یا بیماری قلبی؟
درد قفسه سینه ناشی از بیماری قلبی معمولاً به‌صورت درد فشاری یا سنگین در مرکز قفسه سینه توصیف می‌شود. این درد ممکن است به سمت گردن، فک، بازوها یا پشت انتشار یابد. درد قلبی معمولاً با فعالیت بدنی، استرس یا عصبانیت تشدید می‌شود.
در مقابل درد قفسه سینه ناشی از واریس مری به‌صورت یک درد سوزشی یا تیز در وسط یا بالای قفسه سینه توصیف می‌شود. این درد ممکن است پس از غذا خوردن، دراز کشیدن یا سرفه تشدید شود.
من واریس مری دارم، آیا می‌توانم باردار شوم؟
زنان مبتلابه واریس مری معمولاً می‌توانند باردار شوند. البته برخی از این زنان ممکن است در معرض خطر بیشتری از عوارض بارداری قرار گیرند.
عواملی که می‌توانند خطر خونریزی از واریس مری را در دوران بارداری افزایش دهند عبارت‌اند از:
- درجه واریس مری: واریس مری درجه ۳ بزرگ‌ترین و خطرناک‌ترین نوع واریس است.
- سابقه خونریزی از واریس مری:
- بیماری زمینه‌ای: زنان مبتلابه بیماری‌های زمینه‌ای مانند سیروز کبدی در معرض خطر بیشتری برای خونریزی از واریس مری در دوران بارداری هستند.
عوارض بارداری در زنان مبتلابه واریس مری
از عوارض بارداری در زنان مبتلابه واریس مری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی
- سقط جنین
- وزن کم هنگام تولد
تشخیص واریس مری
اگر علائم واریس مری را دارید، پزشک متخصص گوارش شما را معاینه فیزیکی می و در مورد علائم بالینی‌تان سؤال می‌کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز برای شما تجویز کند مثل:
- آندوسکوپی:
در این روش، یک لوله انعطاف‌پذیر با یک دوربین کوچک در انتهای آن از طریق دهان وارد بدن می‌شود. پزشک می‌تواند از طریق این لوله، مری را مشاهده کند و واریس‌ها را تشخیص دهد.
- آزمایش خون:
آزمایش خون می‌تواند برای تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای که باعث ایجاد واریس مری شده‌اند، استفاده شود.
- آزمایش‌های تصویربرداری:
آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی می‌توانند برای ارزیابی مری و واریس آن استفاده شوند.
درمان واریس مری
درمان رگ‌های واریسی مری معمولاً به علائم شما بستگی دارد. اگر علائم شما خفیف هستند، ممکن است نیازی به درمان خاصی نباشد. اما اگر علائم شما شدید هستند، ممکن است پزشک شما درمان‌های مختلفی را توصیه کند، ازجمله:
دارو برای درمان واریس مری
دارودرمانی مانند مصرف داروهای ضد درد و آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت است. در صورت داشتن علائم شدید، پزشک متخصص گوارش یا عروق داروهایی را برای درمان رگ‌های واریسی مری تجویز می‌کند.
متداول‌ترین داروهای درمان واریس مری عبارت‌اند از:
- مسدودکننده‌های بتا: برای کاهش فشار خون در مری مثل پروپرانولول، نادولول و کارودیلول
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): به کاهش درد و التهاب در مری کمک می‌کنند مثل ایبوپروفن و ناپروکسن
- داروهای ضد اسیدی: این داروها می‌توانند به کاهش سوزش و درد در مری کمک کنند همانند امپرازول، پنتوپرازول، رانیتیدین
- داروهای ضد انعقاد: این داروها می‌توانند به کاهش خطر خونریزی از واریس مری کمک کنند همچون وارفارین و آسپرین
سایر داروهایی که ممکن است برای درمان واریس مری استفاده شوند عبارت‌اند از:
- داروهای ضد اضطراب: برای کاهش استرس و اضطراب که می‌تواند باعث تشدید این عارضه شود، کمک کنند.
- داروهای ضد افسردگی: برای کاهش افسردگی تجویز می‌شود مثل فلوکستین، سرترالین
درمان واریس در مری با دارو معمولاً به‌صورت کوتاه‌مدت است. اگر علائم بیمار با دارو بهبود نیافت، ممکن است نیاز به درمان‌های دیگر مانند آندوسکوپی یا جراحی باشد.
آندوسکوپی یا واریسوکتومی مری
آندوسکوپی یک روش پزشکی است که برای مشاهده داخل بدن استفاده می‌شود. در این روش، یک لوله انعطاف‌پذیر با یک دوربین کوچک در انتهای آن از طریق دهان وارد بدن می‌شود. پزشک می‌تواند از طریق این لوله از مری عکس‌برداری کند و در صورت لزوم رگ‌های متورم را با استفاده از یک دستگاه لیزر (لیزر درمانی واریس مری) یا الکترود (الکتروکوتراژ واریس مری) ببندد.
آندوسکوپی برای درمان واریس در مری یکی از روش‌های مؤثر و ایمن است. این روش معمولاً تحت بیهوشی موضعی انجام می‌شود و بیمار پس از چند ساعت می‌تواند به خانه برگردد.
جراحی واریس مری
اگر واریس مری شما شدید است یا به درمان آندوسکوپی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. جراحی برای درمان واریس مری معمولاً در موارد زیر انجام می‌شود:
- اگر رگ‌های واریسی مری خونریزی کنند و آندوسکوپی برای متوقف کردن خونریزی مؤثر نباشد.
- محدوده واریس مری بسیار بزرگ است
- خونریزی مداوم در اثر بیماری‌های زمینه‌ای مانند سیروز کبدی
درمان رگ های واریس در مری با روش‌های تهاجمی جراحی معمولاً به روش‌های زیر انجام می‌شود:
واریسوکتومی مری:
در این روش، رگ‌های متورم به‌طور کامل از مری برداشته می‌شوند. این روش معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بیمار پس از چند روز می‌تواند به خانه برگردد.
واریسوپلاستی مری:
در این روش، رگ‌های متورم با استفاده از یک لوله انعطاف‌پذیر با یک بالون کوچک در انتهای آن به هم فشرده می‌شوند. این روش معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بیمار پس از چند روز می‌تواند به خانه برگردد.
استفاده از بالن Sengstaken-Blakemore:
در این روش، یک بالن در مری قرار می‌گیرد و با باد کردن آن، رگ‌های متورم فشرده می‌شوند. این روش معمولاً برای متوقف کردن خونریزی حاد واریس مری استفاده می‌شود.
چطور به واریس مری مبتلا نشویم
با اتخاذ برخی اقدامات پیشگیرانه می‌توان خطر ابتلا به این عارضه را کاهش داد، مثل:
رژیم غذایی سالم برای معده و مری داشته باشید
یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش خطر ابتلا به واریکسول مری، پیروی از یک رژیم غذایی سالم است. اگر می‌خواهید مری و معده‌تان سالم‌تر بماند، باید در رژیم غذایی موارد زیر را رعایت کنید.
- از میوه‌ها و سبزی‌های تازه استفاده کنید:
میوه‌ها و سبزی‌های تازه سرشار از فیبر، آنتی اکسیدان و مواد مغذی دیگر هستند که می‌توانند به سلامت کبد و کاهش فشار خون کمک کنند.
- در رژیم غذایی غلات کامل بگنجانید:
غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای، جو دوسر و نان سبوس دار منبع خوبی از فیبر هستند که می‌توانند به سلامت دستگاه گوارش کمک کنند.
- از پروتئین بدون چربی استفاده کنید:
پروتئین بدون چربی مانند ماهی، مرغ و لوبیا منبع خوبی از پروتئین هستند که می‌توانند به کاهش فشار خون کمک کنند.
- از مصرف بیش از حد کافئین و نمک خودداری کنید:
کافئین و نمک می‌توانند فشار خون را افزایش دهند.
از مصرف الکل و دخانیات پرهیز کنید
الکل و سیگار دو عامل خطر مهم برای ابتلا به رگ‌های واریسی مری هستند. الکل می‌تواند به کبد آسیب برساند و سیگار می‌تواند باعث نقص در گردش خون و تصلب شرایین در بدن شود.
همیشه وزنتان را کنترل کنید.
همه چیز از اضافه وزن و چاقی شروع می‌شود! اگر اضافه وزن یا چاقی دارید، با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا یک برنامه کاهش وزن سالم برای شما طراحی کند.
به‌طور منظم ورزش کنید. ورزش می‌تواند به کاهش فشار خون و بهبود سلامت کبد کمک کند.
بیماری‌های زمینه‌ای‌تان را مدیریت کنید.
اگر به بیماری‌های زمینه‌ای مانند سیروز کبدی و فشار خون بالا مبتلا هستید، با پزشک خود در مورد نحوه مدیریت این بیماری‌ها صحبت کنید. مدیریت مناسب بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به واریس مری کمک کند.
به دلیل اینکه رگ‌های واریسی مری اغلب به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند سیروز کبدی ایجاد می‌شود، بهترین راه برای پیشگیری از واریس مری این است که از این بیماری‌ها جلوگیری کنید. در صورت ابتلا به این بیماری‌ها، مهم است که تحت نظر پزشک باشید و درمان‌های لازم را دریافت کنید.
نتیجه
واریس مری یک بیماری شایع است که می‌تواند باعث درد، سوزش و ناراحتی در ناحیه مری شود. اگر علائم واریس مری را دارید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما با ارزیابی علائم و تجویز آزمایش‌های تشخیصی مثل آندوسکپی، بهترین درمان را برای شما توصیه کند. با درمان مناسب، اکثر افراد مبتلابه رگ‌های واریسی مری از علائم واریس خود کاسته و می‌توانند کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند.
