درمان دارویی رایج‌ترین روش برای کنترل فشارخون است؛ اما رویکردهای تغذیه‌ای و رژیمی نیز می‌توانند مؤثر باشند. اخیراً رژیم فستینگ یا روزه دوره‌ای به‌عنوان یکی از روش‌های تغذیه‌ای مؤثر برای بهبود سلامت قلبی عروقی مطرح شده است. طبق مطالعات انجام‌شده، فستینگ به کاهش وزن، قند خون، کلسترول و التهاب می‌انجامد. در این مقاله به بررسی ارتباط روزه و فشار خون بالا پرداخته می‌شود. پس از بیان مختصری پیرامون مشکلات ناشی از فشار خون بالا، روش فستینگ روزه دوره‌ای معرفی‌شده و سپس به بررسی اثر آن بر فشارخون می‌پردازیم.
رژیم فستینگ چیست؟
فشار خون بالا یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی است که می‌تواند منجر به ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی جدی مانند سکته قلبی گردد. بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی، یک میلیارد نفر در سراسر جهان از این مشکل رنج می‌برند. فشار خون بالا معمولاً نتیجه عواملی چون چاقی، عدم تحرک، مصرف زیاد نمک و الکل است.
رژیم فستینگ یک رویکرد غذایی است که طی آن دوره‌های غذا خوردن با دوره‌های روزه‌داری جایگزین می‌شوند. انواع مختلفی از رژیم فستینگ وجود دارد که مشهورترین آن روزه یک روز در میان است. در رژیم فستینگ، بدن شرایطی شبیه روزه را تجربه می‌کند که منجر به سوختن چربی‌های ذخیره‌ای و کاهش وزن می‌شود. این رژیم مکانیسم مشابهی با رژیم کتوژنیک دارد.
ازجمله مزایای رژیم فستینگ می‌توان به کاهش متعادل وزن، کمک به‌تناسب اندام و بهبود سلامتی اشاره کرد. این رژیم برای اکثر افراد قابل‌اجرا است به شرطی که تحت نظارت متخصصان تغذیه انجام شود. انتخاب نوع مناسب رژیم بستگی به شرایط جسمانی شخص دارد. ازجمله مزایای رژیم فستینگ می‌توان به کاهش متعادل وزن، کمک به‌تناسب اندام و بهبود سلامتی اشاره کرد.
عوارض فشارخون بالا
فشار خون بالا یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در کشور ما نیز محسوب می‌شود. بر اساس آمار سازمان بهداشت کشور حدود ۳۰ درصد بزرگسالان ایرانی از این مشکل رنج می‌برند.
افراد مبتلابه فشار خون بالا علاوه بر موارد فوق، در معرض خطر بروز بیماری‌های دیگری نظیر آپوپلکس مغزی، ضعف قلبی – عروقی، بیماری کلیوی و آسیب به شبکیه چشم هستند. در ایران، درمان دارویی توسط پزشک متخصص اولویت دارد. علاوه بر دارو مصرف، توصیه می‌شود تغییرات سبک زندگی نیز انجام گیرد. متداول‌ترین راهکارها عبارت‌اند از:
- کاهش وزن بدن
- مصرف کم‌نمک و غذاهای فراوری‌شده
- ورزش منظم
- کنترل استرس
- رعایت الگوهای غذایی سالم
برخی مطالعات اخیر نشان داده است الگوهای غذایی مانند رژیم فستینگ دوره‌ای نیز می‌تواند در کنار دارو مصرفی به کاهش فشارخون کمک کند.
انواع روزه و تأثیر آن بر فشارخون
روزه نوعی رژیم غذایی است که طی سالیان متمادی در فرهنگ‌ها و ادیان مختلف مورداستفاده قرار گرفته است. روزه نه‌تنها جنبه معنوی دارد بلکه می‌تواند بر سلامت جسمانی نیز تأثیرگذار باشد. یکی از مسائل مهم سلامتی که روزه می‌تواند در کاهش آن مؤثر واقع شود، فشار خون است. فشار خون بالا یک بیماری شایع اما خطرناک است که می‌تواند منجر به بروز بیماری‌هایی مانند سکته مغزی گردد.
رژیم فستینگ با تحریک سوخت‌وساز بدن و کاهش التهاب، قادر است فشارخون را کاهش دهد. تحقیقات نشان می‌دهد روزه‌های کوتاه‌مدت مانند روزه دوره‌ای یا ۱۶ تا ۱۸ ساعته می‌تواند به کاهش فشار خون بالا کمک کند. البته روزه‌های طولانی‌مدت ممکن است عوارضی داشته باشند. همچنین برای افراد مبتلابه بیماری‌های خاص توصیه نمی‌شود. در کل بهتر است قبل از شروع روزه با پزشک مشورت کرد.
روزه دوره‌ای
روزه دوره‌ای به معنای محدود کردن بازه زمانی خوردن به ۸ تا ۱۲ ساعت در روز است. در بقیه ساعات باید تنها به آب و مایعات محدود شود. تحقیقات نشان می‌دهد این روزه می‌تواند با کاهش وزن و التهاب، فشارخون را تا حد زیادی کاهش دهد.
روزه یک روز در میان
در این روزه به‌طور جایگزین، یک روز غذاخورده می‌شود و روز بعد روزه گرفته می‌شود. طبق مطالعات، این روزه هم منجر به کاهش فشارخون، قند خون و التهاب می‌شود.
روزه ۵:۲ و فشار خون بالا
فرد در این روزه ۵ روز عادی غذا می‌خورد و ۲ روز با محدودیت شدید کالری (۵۰۰-۶۰۰ کالری) روزه می‌گیرد. این الگوی غذایی نیز می‌تواند فشارخون را به‌طور زیادی کاهش دهد.
روزه دینی
مانند روزه ماه رمضان که از طلوع تا غروب خوراکی مصرف نمی‌شود. روزه ماه رمضان بر فشارخون تأثیر مثبت داشته و آن را کاهش می‌دهد.
روزه بلندمدت
دوره‌ای از روزه با طول بیش از ۳ روز است. اگرچه ممکن است برای بعضی افراد مفید باشد؛ اما برای اکثر افراد توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند فشارخون را افزایش دهد.
چگونه برنامه‌ریزی برای روزه کنیم؟
اگر می‌خواهید به دلیل مزایای سلامتی، روزه بگیرید، مهم است این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. پزشک می‌تواند در مورد ریسک‌ها و مزایا بر اساس شرایط شما راهنمایی کند و اگر لازم باشد، تنظیم دارویی را انجام دهد. سپس یک الگوی مناسب برای رژیم فستینگ خود انتخاب کنید.
الگوها در طول و زمان‌بندی متفاوت‌اند. بسته به هدف از روزه، شاید مصرف مایعات مجاز باشد. در دوره‌های غذاخوری انتخاب غذاهایی با میزان مواد مغذی بالا بسیار مهم است. قندهای ساده باعث سقوط قند می‌شوند؛ کربوهیدرات‌های مخلوط، چربی و پروتئین برای جلوگیری از کاهش عضله مفیدند. برای داشتن یک برنامه مفید در روزه نیاز است که به نکات زیر توجه کنید.
- الگوی روزه موردنظر خود را انتخاب کنید؛ مانند روزه دوره‌ای یا روزه یک روز در میان
- بازه زمانی روزه و غذاخوری را تعیین کنید؛ مثلاً از ۸ صبح تا ۴ عصر غذا بخورید
- فهرستی از غذاهای موردنیاز تهیه کنید تا دقیق‌تر برنامه‌ریزی شود
- میزان مایعات مصرفی خود را ثبت کنید تا از کم‌آبی جلوگیری شود
- روزهای هفته را مشخص کنید که روزه می‌گیرید
- برنامه ورزشی و مواد محرک را به برنامه اضافه کنید
- اهداف خود را ثبت کنید تا پیگیری شود
آیا رژیم فستینگ برای همه افراد مناسب است؟
رژیم فستینگ برای همه افراد مناسب نیست و برای بعضی افراد ممکن است خطرناک باشد. افرادی که پیشنهاد نمی‌شود رژیم فستینگ را امتحان کنند عبارت‌اند از:
- افراد مبتلابه بیماری‌های غددی مانند دیابت
- افراد دارای اختلالات در غذا خوردن
- بیماران کلیوی و کبدی
- بانوان باردار و شیرده
- افراد مسن با بیماری‌های زمینه‌ای
- کسانی که داروهای خاص مصرف می‌کنند
البته همیشه برای شروع هر رژیم غذایی بهتر است با پزشک مشورت کرد. رژیم فستینگ نیز تحت نظارت پزشک باید انجام پذیرد.
سخن پایانی
به‌طور خلاصه می‌توان گفت فشارخون بالا عامل شایع و جدی افزایش خطر بیماری‌های قلبی و مغزی است. تحقیقات نشان داده‌اند رژیم فستینگ به‌طور مؤثری می‌تواند فشار خون را کاهش دهد. علاوه بر این، روزه مزایایی نیز برای کاهش وزن، کنترل قند خون و کلسترول دارد.
برنامه‌ریزی ایمن برای روزه و فشار خون بالا باید شامل مشورت با متخصص سلامت، برنامه‌ریزی درباره داروهای مورداستفاده فرد و تعهد به تأمین مایعات و مواد مغذی کافی باشد. روزه بلندمدت نیز تنها با نظارت پزشک و در افراد سالم توصیه می‌شود. در کل باتوجه به مزایای فراوان، روزه می‌تواند بخش مهمی از برنامه سلامت و کنترل فشار خون باشد.
