کاردیوانکولوژی (Cardio-Oncology) رشته‌ای نوظهور در حوزه پزشکی است. این رشته ارتباطی نزدیک بین قلب و علم سرطان ایجاد می‌کند و روی تأثیر درمان‌های سرطانی بر سلامت قلب و عروق تمرکز دارد. اهمیت کاردیوانکولوژی در تشخیص و مدیریت عوارض قلبی ناشی از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی برای بیماران سرطانی است تا بتوان کیفیت زندگی بیماران مبتلابه سرطان را بهبود بخشید.
معرفی کاردیوانکولوژی
کاردیوانکولوژی یک رشته جدید قلب و عروق است که بر بیماری‌های قلبی عروقی در بیماران مبتلابه سرطان تمرکز دارد. نگرش کلاسیک کاردیوآنکولوژی پیشگیری، تشخیص و درمان مسمومیت قلبی ناشی از شیمی‌درمانی و/یا پرتودرمانی است. تشخیص و درمان تومورهای قلبی اولیه و متاستاتیک و همچنین آمیلوئیدوز قلبی را می‌توان از اهداف قلبی-آنکولوژی با درجه پایین‌تر در نظر گرفت.
این رشته یک فلوشیپ جدید برای فارغ‌التحصیلان تخصصی و فوق تخصصی قلب و عروق محسوب می‌شود.
پرداختن به چالش‌های مرتبط با مراقبت از بیماران سرطانی منجر به این شاخه جدید در پزشکی شده است. هدف اصلی این تخصص در نظر گرفتن هر دو جنبه قلب و عروق و آنکولوژی در بیمار و ایجاد پل ارتباطی بین این دو رشته است.
چرا کاردیوانکولوژی اهمیت دارد؟
با پیشرفت فنّاوری و یافتن روش‌های درمانی انواع سرطان، این تخصص قلب و عروق اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. دلیل این اهمیت، افزایش تعداد افرادی است که از سرطان جان سالم به درمی‌برند اما با عوارض جانبی سرطان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. نکته قابل‌توجه این است که چنین افرادی جان خود را به دلیل ابتلا به عوارض قلبی عروقی درمان‌های سرطان در سال‌های بعد از دست می‌دهند.
از هر ۱۰ نفری که از سرطان جان سالم به درمی‌برند، ۷ نفر حداقل ۶۵ سال و بالاتر سن دارند. با افزایش سن بازماندگان سرطان، مواجهه با خطرات قلبی ناشی از درمان سرطان نیز بیشتر خواهد شد. این‌گونه افراد با خطرات ناشی از افزایش سن، عوامل سبک زندگی و شرایط پزشکی مرتبط نیز مواجه هستند؛ بنابراین ضروری است که همه این عوامل را در افرادی که درمان‌های سرطانی دریافت می‌کنند، موردبررسی قرار داد.
اینجاست که متخصصان کاردیوانکولوژی بر اساس آموزش‌های تخصصی در این زمینه، وارد میدان می‌شوند. با اینکار می‌توان تصمیمات بهتری درزمینهٔ پیشگیری، نظارت و درمان عوارض قلبی ناشی از درمان‌های سرطانی اتخاذ کرد.
تأثیر داروهای شیمی‌درمانی و پرتو درمانی روی قلب
ممکن است در بعضی از بیمارانی که با داروهای شیمی سرطان خود را درمان می‌کنند، عوارض قلبی به وجود بیاید. این عوارض می‌توانند موجب مشکلاتی در عملکرد قلب و عروق شده که نیاز به تشخیص و درمان دارند. برخی از عوارض قلبی عروقی شیمی‌درمانی شامل موارد زیر است:
- تضعیف عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
- مشکلات ریتم قلب (آریتمی)
- حمله قلبی
- سکته
- فشار خون بالا
- لخته شدن خون
عوارض جانبی پرتو درمانی روی قلب نیز معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
- التهاب قلب (پریکاردیت)
- انواع آریتمی قلبی
- تغییرات در شکل و اندازه قلب
- افت کارایی قلبی (کاهش قدرت انقباضی قلب)
- ایجاد انسداد در عروق قلبی (ترومبوز عروق کرونری)
- تغییر در ساختار عروق قلبی
- تشکیل پلاک‌های آترومی در رگ‌های قلبی (آتروسکلروز قلبی)
- نارسایی قلبی
- بلوک قلبی و مشکلات در هدایت الکتریکی در قلب
اینکه در طول و بعد از درمان سرطان در معرض خطر بیماری‌های قلبی عروقی قرار می‌گیرید یا خیر، بستگی به سلامت قلبی و داروهای خاصی دارد که دریافت می‌کنید. برخی از داروها ممکن است عوارض بیشتری در افرادی که قبلاً دچار بیماری‌های قلبی شده‌اند، در بر داشته باشد. گاهی اوقات در صورت مصرف دوز بالای داروهای شیمی‌درمانی، درصد این خطرات نیز افزایش می‌یابد.
کاردیوانکولوژیست کیست؟
متخصص کاردیوانکولوژی به افراد مبتلابه سرطان کمک می‌کند تا عوارض قلبی عروقی شیمی‌درمانی و پرتودرمانی را پیشگیری یا مدیریت کنند. این متخصص گستره وسیعی از مشکلات قلبی ناشی از درمان سرطان را تشخیص داده و درمان می‌کند.
متخصصان کاردیوانکولوژیست چه آموزش‌هایی می‌بینند؟
کاردیوانکولوژیست ها علاوه بر اینکه در رشته‌های قلب و عروق یا انکولوژی تخصص دارند، فلوشیپ خود را در این شاخه دریافت می‌کنند. آن‌ها در دوره فلوشیپی موارد زیر را آموزش می‌بینند:
- عوارض جانبی درمان‌های سرطانی که بر سیستم قلبی عروقی تأثیر می‌گذارد.
- نحوه تأثیر سرطان روی سیستم قلب و عروق
- بررسی خطرات قلبی عروقی قبل، در طول و بعد از درمان سرطان
- چگونگی تشخیص و مدیریت بیماری‌های قلبی عروقی در افراد مبتلابه سرطان
- نحوه اتخاذ بهترین درمان سرطانی با کمترین عوارض قلبی روی بیمار.
- نظارت روی عملکرد عضله و عروق خونی و عوارض جانبی درمان سرطان
این آموزش اغلب در طول یک دوره فلوشیپ فشرده یک‌ساله انجام می‌شود و متخصصین گواهی آن را دریافت می‌کنند.
در کاردیوانکولوژی چه کارهایی انجام می‌شود؟
متخصصان کاردیوانکولوژی مشکلات قلبی عروقی را در افراد مبتلابه سرطان تشخیص داده و درمان می‌کنند. در این فرایند ابتدا علت اصلی مشکل را شناسایی می‌شود. چراکه همیشه علت بروز مشکلات قلبی ناشی از شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی نیست. در اغلب موارد افرادی که سرطان دارند، سایر عوامل خطر بیماری قلبی را نیز دارند مثل فشار خون بالا یا دیابت؛ بنابراین، این متخصصان باید بسیاری از دلایل احتمالی مشکلات قلبی را موردبررسی قرار دهند.
کاردیوانکولوژیست ها باید بین دو هدف تعادل برقرار کنند:
- ضرورت درمان سرطان بیمار
- محافظت از سلامت قلب و عروق
اینجاست که همکاری چند رشته‌ای حیاتی وارد عمل می‌شود. در اینجا برخی از وظایف کاردیوانکولوژیست ها آورده شده است:
- ارزیابی دقیق از خطرات قلبی عروقی قبل از شروع درمان سرطان
- تجویز و انجام آزمایش‌های تشخیصی پیشرفته ر برای یافتن هرگونه مشکل قلبی یا عروقی
- ایجاد یک برنامه درمانی برای بروز کمترین آسیب قلبی در حین درمان سرطان
- ارزیابی بیماران در طول فرایند درمان سرطان
- مراقبت‌های قلبی بعد از درمان سرطان
- تجویز روش‌های درمانی همچون جراحی و سایر روش‌های درمانی را برای بیماری قلبی ناشی از درمان سرطان
- کمک به مدیریت بسیاری از مشکلات قلبی ازجمله آریتمی، نارسایی قلبی، بیماری‌های دریچه قلبی، فشار خون بالا و …
چه کسانی نیاز به کاردیوانکولوژی دارند؟
کاردیوانکولوژیست که به افرادی که همراه سرطان بیماری‌های قلبی عروقی یا عوامل خطر بیماری قلبی دارند کمک می‌کنند. به خاطر داشته باشید که برخی از عوارض قلبی سال‌ها بعد در افراد بروز می‌کنند. شما نیاز به ملاقات با کاردیوانکولوژیست دارید اگر:
- باید درمان سرطان را شروع کنید و عوامل خطر بیماری‌های قلبی را هم دارید مثل چاقی، دیابت و فشار خون بالا.
- باید درمان سرطان را شروع کنید و هم‌زمان دچار بیماری‌های قلبی عروقی هستید
- تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی هستند و علائم بیماری قلبی دارید مثل آدم، خستگی، درد قفسه سینه و آریتمی.
- سرطان خود را درمان کردید اما اکنون مشکلات قلبی جدید دارید.
- دچار بیماری‌های قلبی ناشی از درمان‌های سرطان شده‌اید و نیاز به جراحی قلب یا سایر درمان‌ها دارید.
- وجود تومور قلبی در شما تشخیص داده شده است.
برای استفاده از خدمات کاردیوانکولوژی کجا مراجعه کنم؟
برای استفاده از این خدمات (Cardio-Oncology)، می‌توانید به یکی از مراکز زیر مراجعه کنید:
- بخش کاردیولوژی در بیمارستان‌ها: برخی از بیمارستان‌ها دارای بخش‌های کاردیولوژی هستند که به مسائل مرتبط با سلامت قلب و عروق می‌پردازند، مثل مرکز قلب شهید رجائی
- کلینیک‌های کاردیولوژی: بعضی از مراکز پزشکی و کلینیک‌ها به‌طور ویژه در کاردیوانکولوژی تخصص دارند و خدمات خوبی را در این زمینه ارائه می‌دهند.
- مراکز تخصصی کاردیوانکولوژی: برخی از مراکز تخصصی کاردیوانکولوژی به‌صورت اختصاصی به مسائل مرتبط با سلامت قلب در بیماران سرطانی می‌پردازند.
- مراکز آموزشی پزشکی: در بعضی از دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی پزشکی، بخش‌های کاردیولوژی و کاردیوانکولوژی وجود دارند که خدمات به بیماران ارائه می‌دهند.
برای ویزیت متخصص کاردیونکولوژیست اینجا کلیک کنید.
کلینیک قلب بهار، همراه بیماران سرطانی
هم‌زمان با دنیا در ایران نیز از ۴ سال پیش، با ایجاد کلینیکی در بیمارستان قلب شهید رجایی این خدمات آغاز شد و به‌مرور با همکاران آنکولوژی ارتباط گرفته و به دنبال آن نیز مراجعه بیماران آغاز شده است.
در کلینیک قلب بهار نیز متخصص کاردیوانکولوژیست، با همکاری یک گروه پزشکی متشکل از پزشکان آموزش‌دیده درزمینهٔ بیماری‌های قلبی عروقی یک طرح تشخیصی و درمانی را برای بیماران سرطانی تدارک می‌بیند.
خدمات کاردیوانکولوژی کلینیک قلب بهار
کلینیک قلب بهار با ارائه خدمات کاردیوانکولوژی، به بیماران سرطانی کمک می‌کند تا عوارض قلبی ناشی از درمان‌های سرطانی را کنترل کنند. با تمرکز بر پیشگیری و تشخیص زودهنگام، پزشکان متخصص این کلینیک علائم قلبی را در مراحل درمان سرطان تعیین کرده و با راهنمایی‌ها و درمان‌های مناسب، کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشد و مشکلات قلبی آن‌ها را کاهش می‌دهد. برخی از خدمات این کلینیک برای بیماران سرطانی عبارت‌اند از:
- ارائه خدمات مشاوره و راهنمایی به افراد با خطر بالای بیماری قلبی یا بیماری قلبی موجود قبل از درمان سرطان و ارزیابی نحوه پیشگیری، نظارت و درمان بیماری‌های قلبی.
- ارائه گزینه‌های درمان سرطان زیر نظر متخصص کاردیوانکولوژیست برای افراد در معرض خطر بالای بیماری قلبی یا بیماری قلبی موجود.
- نظارت بر افراد مبتلابه بیماری قلبی یا در معرض خطر بیماری قلبی قبل و در طول درمان سرطان با آزمایش‌های دوره‌ای همچون اکوکاردیوگرافی، نوار قلب و …
- نظارت و درمان عوارض قلبی که ممکن است در طول درمان سرطان درنتیجه مصرف برخی داروهای شیمی‌درمانی یا دریافت پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه ایجاد شود.
- غربالگری عوارض قلبی پس از درمان سرطان به‌ویژه در افرادی که داروهای شیمی‌درمانی خاصی مصرف کرده‌اند یا پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه داشته‌اند.
- درمان بیماری‌های قلبی یا عوارضی که ممکن است پس از درمان سرطان به دلیل داروهای شیمی‌درمانی خاص یا پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه ایجاد شود.
- ارائه آموزش‌های سبک زندگی برای افراد پس از درمان سرطان، مانند رژیم غذایی سالم و فعالیت‌های بدنی مرتبط.
نوبت دهی آنلاین دکتر داود خداآمرزیده (متخصص قلب و فلوشیپ کاردیوانکولوژی)
